Wypada zacząć od odpowiedzi na pytania: co jest tym strojem i co się na niego składa oraz jakie jest pochodzenie rytualnego stroju wolnomularskiego. Jego podstawą jest oczywiście ciemny strój wizytowy, a rytualne elementy wolnomularskie to obrzędowy fartuch, stosowna szarfa i białe rękawice.
Najdłuższą tradycję mają dwa podstawowe fragmenty garderoby wolnomularza: fartuch i rękawiczki. Większość historyków wolnomularstwa wywodzi ich pochodzenie z tradycji średniowiecznych cechów murarskich. Niektórzy jednak badacze doszukują się związku pomiędzy strojem wolnomularzy i strojem rycerzy Zakonu Templariuszy. Owi badacze uważają, że zwyczaj noszenia fartuszków przez wolnomularzy wziął się z reguły zakonnej, nakazującej rycerzom noszenie na biodrach przepaski wykonanej z białej skóry jagnięcej i stanowiącej memento ślubu życia w czystości. Zaś rękawiczki są pozostałością po zwyczaju noszenia rękawic przez przedstawicieli średniowiecznego rycerstwa i wyższych szczebli hierarchii kościelnej. Związek rękawiczek z Templariuszami dotyczy również kleryków tego zakonu, bo reguła nakazywała im noszenie rękawiczek przez cały dzień, aby ich ręce były czyste w chwili gdy „dotykają Boga” w momencie podawania Komunii.
Trudno dziś dociec powodu pojawienia się fartuszka w ubiorze wolnomularzy spekulatywnych, rekrutujących się z wyższych sfer społeczeństwa najpierw Europy, a następnie całego świata. W początkach XVIII wieku rękawiczki stały się powszechnie występującym elementem codziennego stroju ludzi znamienitego urodzenia.
Obrzędowy wolnomularski fartuch składa się z dwóch części – górnej w kształcie trójkąta, zwanej bawetem i dolnej zazwyczaj prostokątnej, czasami wyokrąglonej. Pentagonalny w swoim kształcie fartuszek wolnomularski wykonany jest z jagnięcej skóry lub z jedwabiu w kolorze białym, a jego krawędzie są obszyte taśmą w kolorze zależnym od rytu. W rycie Szkockim Dawnym i Uznanym jest to kolor czerwony, w rycie Szkockim Rektyfikowanym kolor zielony, a w rycie Francuskim kolor błękitny.
Na fartuszkach mistrzowskich, używanych w rytach Szkockim Dawnym i Uznanym oraz Francuskim wyhaftowane są dwie duże litery „M” i „B” zakończone, zgodnie z przyjętym sposobem oznaczania skrótów terminów wolnomularskich, znakiem trzech punktów w formie trójkąta. Owe litery odnoszą się do słowa służącego do wzajemnego rozpoznawania się mistrzów wolnomularskich. Ich znaczenie i symbolika nie powinny być znane wolnomularzom o niższym stopniu wtajemniczenia. Czasami litery „M” i „B” są zapisane hieroglifami wolnomularskimi, co potęguje wrażenie tajemniczości.
Niezależnie od obowiązkowo występujących liter „M” i „B” fartuszki mogą być ozdobione także różnymi symbolami wolnomularskimi. Najczęściej spotykane, to wzajemnie przenikające się cyrkiel i węgielnica, Płomienista Gwiazda z wpisaną w środku dużą literą „G” oraz splecione gałązki akacji. Spotyka się fartuszki szczególnie piękne, zdobne haftem obrazu świątyni wolnomularskiej wraz z całą jej symboliką. Natomiast na fartuszkach wolnomularzy rytu Szkockiego Rektyfikowanego zamiast liter i symboli wyhaftowane są jedynie trzy rozety ustawione w formie trójkąta na podobieństwo trzech punktów, o których funkcji wspomniano już wcześniej. Rozeta, stanowiąca górny wierzchołek trójkąta jest umieszczona na bawecie, dwie pozostałe rozety wyznaczające jego podstawę , umieszczone są w dolnej, prostokątnej części fartucha. Podane opisy fartuchów dotyczą wyłącznie fartuchów w stopniu mistrzowskim.
Natomiast w dwóch niższych stopniach, czyli stopniach ucznia i czeladnika w rycie Szkockim Dawnym i Uznanym oraz w rycie Francuskim, wystrój fartucha jest znacznie skromniejszy i ogranicza się jedynie do białej jagnięcej skóry. Fartuchy te noszone są przez uczniów, w odróżnieniu od mistrzów i czeladników, z podniesionym bawetem. W rycie Szkockim Rektyfikowanym w przeciwieństwie do innych rytów, fartuch czeladnika ozdobiony jest dodatkowo na brzegach taśmą koloru właściwego temu rytowi, co symbolizuje trwanie czeladnika w intencji pozostania nadal w zakonie tego obrządku.
Dopełnieniem ubioru Mistrza wolnomularskiego jest szarfa w barwach danego rytu. W rycie Szkockim Dawnym i Uznanym szarfy są koloru niebieskiego z czerwoną obwódką. Kolor niebieski symbolizuje szczerość i tolerancję, zaś czerwony kolor obwódki jest specyficzną barwą rytu. Dawniej szarfa służyła do noszenia szpady, pełniącej funkcję broni osobistej. Podobnie jak fartuch może być ona bogato ornamentowana symboliką.
Atrybutem funkcji stanowisk oficerskich w loży są kołnierze, tzw. sotuary. Podobnie jak szarfy mają one barwy charakterystyczne dla danego rytu. Kołnierze wyposażone są w klejnoty podwieszone lub wyhaftowane. Klejnoty są emblematami urzędów, występujących w lożach wolnomularskich.